آیا تابحال آزمایش چربی خون داده‌اید؟ چربیهای بدن انسان از مواد غذایی تامین می‌گردند و به مولکول‌های لیپیدی موجود در خون، چربی خون گفته میشود. چربی موجود در خون به دو گروه کلسترول و تری‌گلیسرید تقسیم‌بندی می‌شوند و به جذب برخی مواد معدنی و ویتامین‌ها، ساختن غشا سلولی و لخته شدن خون مورد نیاز بدن کمک بسزایی می‌نماید. همان‌طور که میزان چربی بدن از طریق مواد غذایی تامین می‌گردد در صورتی که مواد غذایی دارای چربیهای اشباع شده باشد می‌تواند سبب افزایش سطح کلسترول خون شود. با افزایش سطح کلسترول احتمال رسوب چربی در عروق خونی وجود دارد که به آن‌ها پلاک کلسترول گفته میشود. در واقع پلاک کلسترول سبب سخت شدن رگ‌های بدن و ابتلا به بیماری‌های قلبی خواهد شد. در این مطلب همراه ما باشید.
نشانه‌های بالا بودن چربی در خون
بالا بودن چربی خون علائم مشخصی ندارد، اما می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌هایی که دارای علائم هستند از جمله سکته مغزی، آنژین (درد قفسه سینه ناشی از بیماری قلبی)، فشار خون بالا و سایر بیماری‌های گردش خون را افزایش دهد. بدون انجام آزمایش چربی خون، ممکن است تا زمانی که دچار حمله قلبی و یا سکته نشده باشید، هرگز نفهمید که مقادیر زیادی چربی در خون شما وجود دارند. در پوست برخی از افراد که دارای چربی در خون بالایی هستند، برآمدگی‌های مایل به زرد و چربی که گزانتوم نامیده میشود دیده میشود. بسیاری از افراد دارای اضافه وزن یا مبتلا به دیابت نیز دارای کلسترول بالا هستند.
چرا انجام آزمایش چربی خون اهمیت دارد؟
آزمایش چربی خون به عنوان یک آزمایش تشخیصی؛ از جمله مهم‌ترین و پرکاربردترین آزمایش‌ها است که هر انسان در طول زندگی با آن سروکار خواهد داشت. چربی خون بالا نقش بسیار مهمی در ابتلا به بیماری‌های قلبی-عروقی دارد. به همین دلیل، با یک آزمایش خون ساده، می‌توان سطح چربیهای موجود در خون را اندازه‌گیری کرد. در صورت بالا بودن چربی و با در نظر گرفتن عوامل خطر شناخته شده، می‌توان با استفاده از ورزش، رژیم‌های غذایی و دارو، سطح آن را کاهش داد و از پیامدهای نامطلوب آن پیشگیری کرد. بدن انسان کلسترول مورد نیاز برای عملکرد مناسب را تولید می‌کند، اما منبع اصلی برخی از انواع کلسترول‌ها، مواد غذایی مصرفی هستند. مصرف بیش از حد غذاهایی که سرشار از چربیهای اشباع شده و چربیهای اشباع نشده ترانس هستند و استعداد ارثی ژنتیکی، می‌تواند منجر به کلسترول بالا شود.
کلسترول اضافی ممکن است در پلاک‌های دیواره رگ‌های خونی رسوب کند. پلاک‌ها می‌توانند باعث تنگ شدن و یا مسدود شدن کامل مجرای رگ‌های خونی باریک شوند. این وضعیت در نهایت منجر به تصلب شرایین میشود و خطر بیماری‌های بی‌شماری از جمله بیماری‌های قلبی و سکته قلبی را افزایش می‌دهد.
کاربردهای مختلف آزمایش چربی خون
از آزمایش چربی خون به عنوان یکی از آزمایشات درخواستی برای ارزیابی خطرات احتمالی بیماری‌های قلبی و عروقی و همچنین برای تعیین روش‌های درمانی مورد نیاز در موارد بیماری‌های قلبی عروقی استفاده میشود. نسبت به جواب‌های آزمایش، روش‌های دارویی و یا تهاجمی برای درمان این بیماری‌ها در نظر گرفته میشود. همچنین از آزمایش چربی برای بررسی تاثیر دارویی بر کاهش چربی اضافی خون نیز استفاده میشود تا دوز دارویی فرد تنظیم شود. مقادیر چربی در خون می‌تواند به عنوان فاکتورهایی جهت ارزیابی عملکرد کبد و پانکراس نیز در نظر گرفته شود.
آزمایش چربی خون چه زمانی درخواست میشود؟
چنانچه شما مستعد ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی می‌باشید و یا این که ریسک فاکتورهای مربوط به ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی را دارید، باید به صورت مستمر آزمایش چربی خون بدهید. برخی از این فاکتورها عبارتند از:
- داشتن اضافه وزن
- استعمال دخانیات
- عدم تحرک جسمانی کافی
- افزایش سن (مردان بالای 45 و زنان بالای 55 سال)
- رژیم غذایی نامناسب
- بالا بودن فشار خون (فشار خون بالاتر از 14/9 نیازمند درمان دارویی می‌باشد)
- داشتن مشکلات و یا حمله قلبی
- داشتن سابقه فامیلی در ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی
- دیابت یا پره دیابت
برای بررسی چربی در خون چه آزمایش‌هایی انجام می‌شوند؟
برای بررسی این موضوع آزمایش‌های زیر انجام می‌شوند:
- کلسترول(Cholesterol): کلسترول خون یکی از مهم‌ترین چربیهای موجود در بدن می‌باشد که به طور طبیعی توسط بدن سنتز میشود. این چربی از دو منبع اصلی، یکی به صورت اندوژن توسط کبد و روده(۹۰%) و دیگری به صورت اگزوژن توسط رژیم غذایی(۱۰%) تامین میشود. کلسترول موجود در مواد غذایی در فراورده‌های حیوانی یافت میشود. این چربی در تولید و نگهداری از غشاء سلول‌ها و انتقالات بین سلولی ضروری است، ولی افراط در مصرف آن، می‌تواند به رگ‌ها و قلب آسیب‌های جبران‌ناپذیری وارد نماید. به طور کلی دو شکل اصلی از کلسترول وجود دارد:
- HDL (لیپوپروتئین پر چگال): این نوع کلسترول عموما به عنوان «کلسترول خوب» شناخته شده است. HDL دارای مقادیر بالایی پروتئین و مقدار کمی کلسترول می‌باشد که وظیفه آن برداشت کلسترول از خون و انتقال آن به کبد می‌باشد و مانع شکل‌گیری پلاک‌های چربی در عروق میشود؛ همچنین HDL از قلب نیز محافظت می‌کند و کمبود آن در خون می‌تواند یکی از عوامل ایجاد بیماری‌های قلبی باشد.
- LDL (لیپوپروتئین کم چگال): نوع دوم کلسترول در خون انسان به عنوان «کلسترول بد» شناخته شده است. در حدود ۷۰% از LDL توسط کبد برداشت میشود و مقدار کمی از LDL که البته حائز اهمیت نیز می‌باشد، توسط ماکروفاژها برداشت میشود که به دیواره شریان‌ها رسوب کرده و موجب ایجاد پلاک آترواسکلروزیس شده و احتمال ابتلا به بیماری عروق کرونر (CHD) را بالا می‌برد.
- تری‌گلیسرید(Triglyceride): رایج‌ترین نوع چربی در بدن است. این چربی از طریق غذای مصرفی وارد بدن میشود و علاوه بر این مقداری از آن نیز در بدن انسان ساخته میشود. مقادیر بالای تری‌گلیسرید می‌تواند خطر بروز حمله‌ها و سکته قلبی را نسبت به افراد دارای مقادیر طبیعی آن تا ۴ برابر افزایش دهد.
- Apo A-۱ و Apo B-۱۰۰ : آپو A-۱ و آپو B-۱۰۰ به ترتیب پروتئین‌های اصلی در ساختار لیپوپروتئین HDL و LDL می‌باشند. این تست‌ها به عنوان علامتی جهت پیشبینی ریسک ابتلا به بیماری‌های قبلی و عروق محیطی کاربرد دارند. همچنین در تشخیص عارضه‌های دیگری چون نارسایی‌های مزمن کلیوی، بیماری‌های عروق کرونر، افزایش و یا کاهش آلفالیپوپروتئین‌ها در خون(هایپرآلفا لیپوپروتئینمیا و هایپوآلفا لیپوپروتئینمیا) کاربرد بسیاری دارند. این تست حساسیت بالاتری در تشخیص ریسک ابتلا به بیماری‌های قلبی نسبت به بقیه ی لیپوپروتئین‌ها را دارا می باشد.
چه شرایطی برای انجام آزمایش چربی خون وجود دارد؟
- بیمار باید برای مدت ۱۲ ساعت قبل از نمونه‌گیری ناشتا باشد. (مصرف آب بلامانع است)
- برای اطمینان از نتیجه آزمایش چربی خون، باید به مدت حداقل ۲ هفته یک رژیم غذایی و وزنی متعادل داشته باشید.
- اگر سابقه مصرف داروهای زیر را دارید حتماً پذیرش را مطلع سازید:
آمیودارون، لوودوپا، سوتالول، اسبوتولول، وراپامیل، آمیلوراید، لووتیروکسین، ترازوسین، انالاپریل، آندروژن‌ها، دانازول، نافارلین، کورتیکواستروئیدها، داروهای ضد‌بارداری خوراکی، کاتکول آمین‌ها، ایبوپروفن، دیکلوفناک، نئومایسین، لوواستاتین، ایزوترتینوئین، اکسی متالون، فنوباربیتال، فنوتیازین، اسید آسکوربیک، نیاسین، آمینوسالیسیلیک اسید و دی سولفیرام
- نحوه نشستن بیمار بر نتایج تست تاثیر دارد؛ چنانچه نمونه از بیماری که به مدت ۲۰ دقیقه به پشت خوابیده است تهیه شود، نتایج مقادیر کمتری را نشان می‌دهد.
- مصرف الکل ۷۲ ساعت قبل از انجام این آزمایش می‌تواند نتایج را به طور کاذب افرایش دهد.
- جهت انجام تست تری گلیسرید، Apo A-۱ و Apo B-۱۰۰ باید ۲۴ ساعت قبل از انجام آزمایش چربی خون از انجام ورزش سنگین خودداری شود.
- کشیدن سیگار، کاهش وزن و بارداری باعث ایجاد نتایج منفی کاذب در تست Apo A-۱ میشود.
- Apo A-۱ و Apo B-۱۰۰ جزء پروتئین‌های فاز حاد هستند که در مواقع عفونت و التهاب‌ها در بدن افزایش می‌یابند.
در صورت بالا بودن چربی در خون، چه درمانی وجود دارد؟
حفظ سبک زندگی سالم، بخش بسیار مهمی از برنامه درمان چربی خون بالا و حفظ سلامت قلب است. با رعایت موارد زیر می‌توانید سبک زندگی خود را به سبک سالم تغییر دهید:
- پیروی از رژیم غذایی کم چربی و در صورت لزوم مراجعه به کارشناس تغذیه
- ورزش منظم. (تمرینات هوازی مانند دویدن، پیاده‌روی، دوچرخه سواری و شنا روش‌های خوبی برای کاهش چربی خون هستند.)
- اجتناب از استعمال دخانیات
- کنترل فشار خون
- کنترل دیابت
- دارو درمانی و استفاده از مکمل های درمانی
- مصرف غذاهایی با فیبر زیاد
- خودداری از مصرف شیرینی‌ها و نوشیدنی‌های شیرین
- پرهیز از مصرف نوشیدنی‌های الکلی
- پرهیز از پرخوری
نتیجه‌گیری
از آن‌جایی‌که چربی خون بالا در اغلب موارد علامتی ندارد و یک بیماری خاموش محسوب میشود، در صورت داشتن سابقه خانوادگی نیاز است برای چکاپ و انجام آزمایش چربی خون به متخصص داخلی یا متخصص قلب و عروق مراجعه کنید. آزمایش برای بزرگسالان بدون هیچ‌گونه خطر ابتلا به بیماری قلبی معمولاً هر پنج سال یکبار انجام میشود. علائم چربی در خون بالا را نادیده نگیرید و حتما با رعایت سبک زندگی سالم و انجام دوره‌ای آزمایشات مورد نیاز از سلامتی خود مطمئین شوید.
