پوکی استخوان بیماری خاموش از متداول‌ترین بیماری‌هایی است که افراد در سنین مختلف با آن درگیر می‌شوند. احتمالاً هنوز اصرار و تاکید والدینتان را به خوردن غذاهای سالم و نوشیدن شیر در دوران نوجوانی به خاطر دارید. معمولاً این بیماری با افزایش سن بیشتر دیده می‌شود. شایان ذکر است گاهی فرد مبتلا به پوکی استخوان از بیماری خود هیچ اطلاعی ندارد، حتی در مواردی افراد نه چندان مسن این عارضه را با شیوع گسترده تجربه می‌کنند. پوکی استخوان یا استئوپروز که می‌تواند هر استخوانی از بدن را تحت تاثیر قرار دهد معمولاً به تدریج پیشرفت می‌کند با این حال شکستگی‌های ناشی از آن در استخوان‌های ستون مهره‌ها، لگن و ران بیشتر صورت می‌گیرد. اما چرا به استئوپروز بیماری خاموش می‌گویند؟ ما در ادامه بیشتر در این باره به صحبت می‌نشینیم پس با ما همراه باشید.
پوکی استخوان بیماری خاموش چیست؟
استخوان به عنوان یک بافت زنده به طور مداوم تجزیه و جایگزین می‌شود. بنابراین تراکم، یکپارچگی بلورها و ساختار استخوان در بدن حفظ می‌گردد. زمانی‌‌که تعادل میان تشکیل استخوان جدید و تجزیه استخوان قدیمی بر هم می‌خورد استخوان مانند اسفنج، صورتی حفره دار و پوک به خود می‌گیرد در نتیجه بیماری استئوپروز رخ می‌دهد. این بیماری موجب ضعف و شکننده شدن استخوان‌ها می‌شود. با پوکی استخوان‌ها فشارهایی که در حالت عادی آسیب‌رسان نیستند می‌توانند به استخوان و مفاصل آسیب برسانند. این بدان معنا است که زمین خوردن و حتی فشارهای خفیف مانند خم شدن بیش از حد نیز می‌توانند باعث شکستگی شوند. شکستگی‌های ناشی از این عارضه به شکل ترک‌خوردگی یا فروپاشی بر اثر فشار هستند. به صورت کلی تراکم استخوان‌ها به عواملی نظیر ژنتیک، محیط، داروها و … بستگی دارد. با بالا بودن تراکم استخوان‌ها پوکی استخوان بیماری خاموش کمتر رخ می‌دهد.
علت پوکی استخوان بیماری خاموش
دلایل متعددی می‌توانند ریسک ابتلا به عارضه استئوپروز را افزایش دهند. افزایش سن، عوامل ژنتیکی، استعمال دخانیات و الکل، نداشتن تحرک بدنی مناسب و کافی، بیماری‌هایی مانند پرکاری تیروئید، کم‌کاری غدد جنسی، دیابت و مصرف برخی داروها نظیر کورتن، هپارین، فنیتوئین و … به مدت طولانی ازجمله این دلایل هستند. لازم به ذکر است گاهی افراد با رژیم‌های غذایی نامناسب موجب کمبود مواد معدنی در بدن خود می‌شوند. بدن به منظور جبران این کمبودها از بافت‌های استخوانی تغذیه می‌کند. این روند در طول زمان موجب پوکی استخوان‌ها و فقر آن‌ها می‌شود.
علائم و نشانه‌های عارضه استئوپروز چیست؟
به طور معمول در مراحل اولیه پوکی استخوان بیماری خاموش هیچ علائمی به چشم نمی‌خورد. اما زمانی‌‌که استخوان‌ها به دلیل این بیماری ضعیف می‌شوند علائم و نشانه‌هایی مانند کمر درد، کاهش قد به مرور زمان، قامت خمیده و استخوان‌های ضعیف ظهور می‌کنند.
چگونه بیماری استئوپروز تشخیص داده می‌شود؟
متأسفانه در عکس‌برداری‌های معمولی مانند رادیوگرافی تشخیص استئوپروز تا زمانی که حداقل ۳۰ درصد استخوان‌ها از بین نرفته باشند امکان‌پذیر نیست، به همین منظور تشخیص پوکی استخوان‌ها توسط آزمایشی به نام سنجش تراکم استخوان صورت می‌گیرد. در این آزمایش نواحی مختلف مانند استخوان مفاصل ران، ستون فقرات و … با استفاده از اشعه ایکس اسکن می‌شوند. این آزمایش که از یک اسکنر تشکیل شده‌است از روی بدن بیمار عبور می‌کند. آزمایش سنجش تراکم استخوان کاملاً بدون درد است. در این روش بیمار بر روی صندلی می‌نشیند و یا بر روی تخت دراز می‌کشد. در نهایت تراکم استخوان‌های فرد توسط اسکنر بررسی می‌گردد. اسکنرها به دو دسته مرکزی و محیطی تقسیم می‌شوند. بررسی تراکم استخوان‌های ستون مهره‌ها و لگن توسط اسکنرهای مرکزی صورت گرفته و سنجش استخوان‌های مچ دست، مچ پا و انگشتان به وسیله اسکنر محیطی انجام می‌شود.
آیا بیماری استئوپروز درمان می‌شود؟
برای درمان پوکی استخوان بیماری خاموش ابتدا اطلاعات جامعی در مورد شرایط افراد جمع‌آوری می‌شود؛ زیرا روش درمان باید متناسب با شرایط هر فرد انتخاب گردد. پزشک در صورتی که استخوان‌های بیمار ضعیف و نازک باشد fragility fracture را به عنوان شکستگی سست بررسی می‌کند. در بررسی شکستگی سست مواردی نظیر سن، BMI، سابقه شکستگی لگن در خانواده، تراکم استخوان، سابقه مصرف سیگار و ابتلا به بیماری‌هایی مانند روماتید مفصلی سنجیده می‌شوند. معمولاً روش‌های غیرجراحی برای درمان پوکی استخوان مورد استفاده قرار می‌گیرند. از جمله این روش‌ها می‌توان به مواردی مانند مصرف داروهای خانواده بیوفسفونات، مصرف داروهای آنتی بادی مونوکلونال، جایگزینی هورمون، ورزش و فیزیوتراپی اشاره کرد. در ادامه برخی از این موارد را به صورت کامل‌تر شرح می‌دهیم.
- مصرف داروهای خانواده بیوفسفونات: با وجود عوارض جانبی این دسته از داروها مانند حالت تهوع، سر درد و دل درد اغلب برای درمان به کار برده می‌شوند. با این حال افراد با مصرف صحیح آن‌ها با مشکل جدی روبه‌رو نخواهند شد.
- مصرف داروهای آنتی بادی مونوکلونال: این روش درمانی در عارضه استئوپروز نسبت به استفاده از بیوفسفونات‌ها تراکم استخوان بهتری ایجاد می‌کند. با این حال عوارض جانبی بسیار جدی این دسته از داروها احتمالاً امکان قطع دارو و یا جایگزین کردن آن را با سایر داروها ناممکن می‌کند. بیماران ممکن است با قطع این داروها به شکستگی استخوان ستون فقرات دچار شوند.
- جایگزینی هورمون: کاهش برخی از هورمون‌ها مانند هورمون استروژن و تستوسترون احتمال ابتلاء به عارضه استئوپروز را افزایش می‌دهد. بنابراین مصرف داروهایی با عملکرد مشابه این هورمون‌ها می‌تواند این مشکل را درمان کند. معمولاً برای جایگزینی این هورمون‌ها از دارو رالوکسیفن استفاده می‌شود.
چرا به پوکی استخوان بیماری خاموش می‌گویند؟
از آنجایی که پوکی استخوان علائم و نشانه‌های خاصی ندارد به آن بیماری خاموش نیز می‌گویند. خود بیمار نیز برخلاف سایر بیماری‌ها نمی‌تواند به راحتی آن را تشخیص دهد. عارضه استئوپروز مدت زمان زیادی بدون علائم است و تنها زمانی توسط بیمار احساس می‌شود که وضعیت استخوان‌ها بسیار بد شده باشد.
سخن آخر
همان گونه که در مطلب نگاشته شده بیان کردیم پوکی استخوان بیماری خاموش تا مدت‌ها اثری از خود نشان نمی‌دهد. افراد با افزایش سن بهتر است برای آگاهی هر چه زودتر از این بیماری سالیانه مورد بررسی قرار بگیرند. رژیم غذایی مناسب، ورزش، مصرف مکمل های درمانی و … می‌توانند تا حد زیادی در جلوگیری از این بیماری موثر باشند.
